องค์เล่าปี่ทรงสืบเชื้อสายมาจากราชวงศ์ฮั่น เป็นบุตรชายของจงซานจิ้งอ๋อง ผู้เป็นพระราชโอรสในจักรพรรดิฮั่นเกงเต้ แห่งราชวงศ์ฮั่น ในลำดับอาลักษณ์ราชวงศ์ฮั่น องค์เล่าปี่ทรงมีศักดิ์เป็น เสด็จอาของพระเจ้าเฮี่ยนเต้ ภายหลังพระเจ้า เฮี่ยนเต้จึงทรงมีพระบรมราชโองการ แต่งตั้งให้องค์เล่าปี่มีตำแหน่งทางพระราชวงศ์เป็น “พระปิตุลาธิราช” หรือ “พระเจ้า อา” ส่วนตำแหน่งทางการเมือง ก็ให้ดำรงตำแหน่ง ‘ขุนพลฝ่ายซ้าย’
เดิมองค์เล่าปี่เป็นคนยากจน มีอาชีพทอเสื่อ และรองเท้าฟางขาย เพราะถึงแม้บิดาของท่านจะเป็นถึงเชื้อพระวงศ์ฮั่น แต่ เนื่องจากไปรักกับหญิงสามัญชน จึงถูกเหล่าเชื้อพระวงศ์กีดกัน บิดาของท่านจึงสละฐานันดรศักดิ์ แล้วก็มาอยู่กินกับมารดา ขององค์เล่าปี่ บิดาขององค์เล่าปี่เสียชีวิตตั้งแต่ท่านยังเด็ก ท่านจึงต้องยังชีพด้วยการทอเสื่อขาย ขายได้บ้าง ไม่ได้บ้าง บางวันแทบไม่มี เงินไปซื้อข้าวมาหุงกินกับมารดา
เมื่ออายุได้ 28 พรรษา องค์เล่าปี่ได้ร่วมสาบานเป็นพี่น้อง กับ องค์กวนอู และ องค์เตียวหุย ที่สวนดอกท้อ อำเภอตุ้น กวน เพื่อร่วมกันปราบปรามโจรโพกผ้าเหลือง โดยท่านมี ศักดิ์เป็นพี่ชายคนโต มีนิสัยน้ำใจดีงาม เป็นที่รักใคร่แก่คน ทั่วไป
องค์เล่าปี่มี “กระบี่คู่” เป็นอาวุธคู่พระวรกาย ต่อมาได้เป็น เจ้าเมืองชีจิ๋ว หลังจากการตายของโตเกี๋ยม ภายหลัง ท่าน ได้เสียเมืองชีจี๋วไป ทำให้ต้องหกระเหเร่ร่อน ไปอาศัยเจ้า- เมืองต่าง ๆ อยู่ ไม่ว่าจะเป็นซีจิ๋วที่ถูกลิโป้ยึดครอง, ฮูโต๋ที่ ไปอาศัยโจโฉอยู่, กิจิ๋วของอ้วนเสี้ยว หรือแม้กระทั่งครั้งที่ ซีจิ๋วโดนโจโฉตีแตก องค์เล่าปี่ก็ต้องหนีไปอาศัยอยู่กับ เล่าเปียว ที่เกงจิ๋ว จนได้ขงเบ้ง เป็นที่ปรึกษา และได้เริ่มฟื้น ตัว เพื่อการกอบกู้ราชวงศ์ฮั่นอีกครั้ง ท่านได้ร่วมมือกับ ซุนกวนแห่งง่อก๊ก ปราบปรามกองทัพกำลังพล 1 ล้านนาย ของโจโฉ ด้วยยุทธวิธีเรือไฟของจิวยี่ เผาเรือรบ และทหาร ของโจโฉตายหลายแสนนาย จนโจโฉต้องหนีเอาตัวรอด อย่างน่าเวทนา ระหว่างหลบหนี โจโฉก็ยังหัวเราะว่าจิวยี่ และ ขงเบ้งว่าไม่ได้เก่งสมคำล่ำลือ หากเป็นตัวเขาเอง เขาจะซุ่ม
ทหารไว้ดักรอ แล้วก็ได้หัวเราะแบบนี้ถึงสามครั้ง สามสถาน ที่ แต่แล้วกลับต้องกลของขงเบ้งที่ให้ทหารไปดักซุ่มรออยู่ ทั้งจูล่ง เตียวหุย และกวนอู โจโฉพลาดท่าเสียที จึงได้วอนขอ ชีวิตต่อกวนอู ด้วยเหตุโจโฉเองนั้นก็เคยไว้ชีวิตกวนอู และเลี้ยงดูอย่างดี สุดท้ายโจโฉจึงเหลือทหารเพียงหยิบกำมือกลับ เมือง หลังจากยุทธการนี้ องค์เล่าปี่ก็ได้ขึ้นยึดเมืองเกง จิ๋ว และขยายอาณาเขตออกไปกว้างขวาง ได้แม่ทัพ และกุนซืออีกมากมาย จิวยี่ก็ได้ใช้กลอุบาย ให้องค์เล่าปี่แต่งงานกับ ซุนชั่งเซียงพระขนิษฐาในพระเจ้าซุนกวน กลายเป็นอีก 1 ตำนาน ของบุรุษสตรีงามคู่กัน แต่ขงเบ้งก็แก้กลได้
องค์เล่าปี่มีเหล่าแม่ทัพผู้จงรักภักดีมากมาย ทั้งขงเบ้ง ฉายามังกรหลับ และบังทอง ฉายาหงส์อ่อน สองกุนซือดังแห่งยุค ค่อยช่วยเหลืองานท่าน ไม่นานองค์เล่าปี่ก็สามารถครอบครองดินแดนเสฉวนได้ในชื่อว่า “จ๊กก๊ก” พร้อมทั้งแต่งตั้งตนเอง ขึ้นเป็นจักรพรรดิครองราชย์ที่เสฉวน ตามคำร้องขอของเสนาธิการของพระองค์ เฉลิมพระนามว่า “สมเด็จพระจักรพรรดิ เจียงบู๊เต้”
ต่อมาภายหลัง หลังจากที่องค์กวนอูพลาดท่าเสียทีให้แก่ลิบอง และลกซุน แม่ทัพแห่งง่อก๊ก องค์เล่าปี่ก็ทรงยกทัพหลวง ไปง่อก๊ก หมายจะล้างแค้นให้กับกวนอู แต่ทว่าครั้งนั้น องค์เตียวหุยกลับโดนลอบสังหารจนถึงแก่ความตาย ยังให้องค์ เล่าปี่ทรงคิดแต่จะล้างแค้นง่อก๊กให้พินาศ แต่เหตุการณ์ไม่เป็นดังที่คิด ลกซุนแม่ทัพแห่งง่อก๊กลอบมาวางเพลิงค่ายทหาร ของพระองค์ก่อน จนท่านต้องเสด็จหนี ลี้ภัย และประชวรหนัก จนสวรรคตที่เมืองเป๊กเต้เสีย (จีนกลาง – ไป๋ตี้เฉิง ปัจจุบัน อยู่ในเขตมหานครฉงชิ่ง) สิริพระชนมายุได้ 63 พรรษา
องค์เล่าปี่มี พระราชโอรสองค์โต นามว่า เล่าเสี้ยน (อาเต๊า) ได้ขึ้นครองราชย์ต่อจากองค์เล่าปี่ แต่อาเต๊าเป็นคนไม่มีสติ ปัญญา ทรงเชื่อฟังขุนนางชั่ว ขันทีโฉด จนสุดท้ายต้องเสียดินแดนให้วุยก๊ก